Kaybolmakta olan zanaatların belgelenerek görünür kılınması ile mevcut tasarım sistemine entegrasyonu ve yaşatılması mümkün müdür?
Bir süredir yabancı tasarımcılardan Türkiye’de hala zanaatların mevcudiyetini ve avantajlarını dinliyoruz. Yerli tasarımcılar da böylece “farkındalık” kazanıp bu söylemi “içselleştirme” sürecine girdiler. Öte yandan züccaciye, hediyelik eşya vb. sektörlerdeki bazı firmalar da bir süredir sınırlı adet imalatların el emeğini kutsayan bir söylem ile pazarlamaya başladılar. Bunlara bakarak bugün Türkiye’de Batı’daki anlamda “zanaata geri dönüş”den bahsedebilir miyiz? Eğer kasıt mikro ölçekli imalat şeklinde, sanayi kapitalizmine uyum sağlamış bir artizanal üretim tarzı ise; yanıt basitçe ‘hayır’dır. Zaten hiçbir yere gittiği yok ki, geri dönsün! Eğer kasıt sınırlı adet imalattaki el emeğine yapılan abartılı vurgu ise, bu da zanaatın geri gelişi dışında manüfaktür tarzı imalat dahil pek çok şey olabilir.
Şu "Zanaat" Meselesi - Alpay Er (XXI Eylül 2011)
Güncel üretim süreçlerinde, yaşam şeklindeki değişimlerle uyumlu olarak mekanda küçük zamanda yavaş bir üretim şekli olarak zanaat tekrar gündeme gelmektedir. Türkiye’de hala zanaatlarin mevcudiyeti ve avantajlarının bulunması meselenin tekrar gündeme gelmesiyle önem kazanmıştır. Fakat daha çok yabancı söylemlerin içselleştirilmesiyle kazanılan bu farkındalık, meselenin ticari pragmatizme ve ithal romantizme kurban gitmesine açıktır. Bu bağlamda kaybolmakta olan zanaatların ve zanaatkar atölyelerinin görünürlüğünün arttırılması, zanaatı da tekrar içine alan hibrit üretim modellerinin oluşturulması için önemli bir adım olacaktır.
Crafted in İstanbul, zanaatkarların görünür hale gelmesini sağlayacak bir harita sistemi yaratmak, tasarımcılar ve zanaatkarların beraber çalışmasını sağlamak, süreci belgelemek, analiz etmek ve zanaatkarların mevcut tasarım sistemine entegrasyonunun olasılıklarını araştırmayı amaçlar. Zanaatkarları görünür hale getirecek harita sisteminden kasıt zanaatkarların atölyelerinin harita üzerinde görülebildiği, iletişim bilgisi, uzmanlık alanları gibi temel bilgileri ile atölye görselleri ve ürün hikayelerini içeren interaktif bir online platformdur.
İstanbul Zanaatkarlar Haritası
Üretimde İşbirliği
Üretimde zanaatkara yer vermeyen mevcut sistem, onu kültürel bir değere indirger. Oysa usta, tasarımcıyla kuracağı ilişki üzerinden malzemenin doğasını ve ahlakını paylaşarak bütüncül bir bilgi yaratır. Ustanın malzeme üzerindeki hakimiyeti ve tasarımcının yaratıcılığı her iki aktör içinde yeni olasılıklar doğurur. Zanaat ve zanaatkarın yaşaması, ustalarla yapacağımız işbirliği ile mümkün olacaktır.
Paşabahçe fabrikası kapanmadan önce en az 200 usta bir aradaydık burada. Önce fabrika taşındı, sonra ise tek tek kapandi atölyeler, bugün birkaç atölye ve usta kaldık sadece, birkaç seneye biz de kalmayız.
Selahattin Usta, Cam Dekorcu
Çocuk yaşta geldim memleketten İstanbul'a bir zanaat öğrenmeye. Bizim zamanımızda yola çıktıysan eğer o zanaatı öğrenmek için, öğrenmeden de geri dönemezdin memleketine. Şimdi kapımıza dayanıyorlar, bu bölge turistik olacak, böyle iş yerleri istemiyoruz diyorlar. Bu zanaatle bu mahallede yaşlandım ben.
İsmail Usta, Kızgın Ağaç Torna
Bu tezgah ve gördüğün çoğu alet babamın ustasından babama, sonra da bize emanet kaldı. Alet kullanıldıkça yaşar. Bizden sonra ise ne bu zanaatı devam ettirecek çırak var, ne de atölyeyi ayakta tutacak iş.
Osman Usta, Kaya Bakırcılık
ya Şimdi?
Yandaki formu doldurarak e-Posta listemize kaydolabilir ve projedeki gelişmelerden haberdar olabilirsiniz.